İş hukuku alanında işverenlerce yapılan geçerli ve haksız nedenle veya sebep gösterilmeden ve keyfi olarak yapılan fesih işlemlerine karşı işçiler tarafından şartların oluşması halinde işe iade davası yoluna başvurulmaktadır.
İş Kanunu madde 18, belirli şartlar dahilinde iş sözleşmesi haksız olarak feshedilen işçiye işe iade davası açma hakkı tanımıştır.
İŞE İADE DAVASI AÇABİLMENİN ŞARTLARI
- İş sözleşmesinin İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na tabi olması
- Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması,
- İş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi,
- İşçinin aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde en az 6 aylık kıdeminin olması,
- Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran bir işyeri olması, (bir işverenin aynı işkolunda birden fazla işyeri varsa, toplam işçi sayısı dikkate alınacaktır)
- İşveren vekili statüsünde olmamak,
İşe iade davasının açılabilmesi için sözleşmenin işveren tarafından haklı ve geçerli bir sebep olmaksızın feshedilmiş olması gerekmektedir. İşçi, istifa, haklı sebeple fesih, işverenle anlaşma (ikale) vb. bir yolla iş akdini sonlandırması durumunda işe iade talebinde bulanamaz.
İşverenin iş sözleşmesini feshetmeden önce elindeki tüm imkanları tüketmelidir. Zira feshin son çare olması ilkesine uyulmadığı durumlarda işe iade davası açılabilir.
Yine feshin geçerli nedene dayandığı yönünde ispat külfeti işverene ait olup, işverence somut olarak fesih nedeninin gerçekleştiği ispatlanmalıdır.
İŞE İADE DAVA AÇMA SÜRESİ
İşe iade davası açılmadan önce fesih bildiriminin işçiye tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay içerisinde öncelikle dava ön şartı olan arabuluculuk başvurulması gerekmektedir. Arabuluculuk aşamasında anlaşma sağlanamaması halinde son tutanağın düzenlenme tarihinden itibaren iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılması mümkündür.
İş sözleşmesinin önel verilerek feshi halinde, arabuluculuk başvuru süresi önelin sona ereceği tarihte değil, işverenin fesih bildirimini tebliğ ettiği tarihten başlar.
Ayrıca dava açma süresi hak düşürücü süre olduğundan arabuluculuğa ve dava yoluna başvuru süresi hâkim tarafından re’sen dikkate alınmaktadır.
İŞE İADE KARARI
Bahsedilen şartlara sahip işçilerin, işverene karşı işe iade davasını açarak feshin geçersiz olduğunu iddia etmeleri yeterlidir. Feshin geçerli olduğu ve şekil şartlarına uyulduğu hususlarında ise ispat külfeti işverende olup bu hususların ispat edilemediği durumlarda mahkemece işçinin işe iadesine, işçiye boşta geçen süreye ilişkin ödenmesi gereken tazminata ve yine işe başlatılmaması durumunda ödenecek iş güvencesi tazminatına yönelik karar verilir. Yargıtay’ın görüş değişikliği sebebiyle 2019 yılından itibaren tüm işe iade sonucunda ödenmesi gereken tazminat miktarları mahkemece bilirkişiler aracılığı ile hesaplanmaktadır.
İşe iade kararının kesinleşmesinden itibaren işçi noter kanalıyla, 10 iş günü içerisinde işverene başvurarak işe iadesini talep etmelidir. İşveren talebi tebliğ aldığı tarihten 1 ay içerisinde işçiyi tekrardan işe başlatmalıdır.
İşverenin, işçiyi işe başlatıp başlatmaması konusunda seçimlik bir hakkı bulunmakta olup gerekli tazminatların tamamını ödeyerek işçi işe başlatmayabilir.
İşverenin işe başlatması durumunda: İşçiye boşta geçen süreye yönelik en fazla 4 aylık ücret tutarında tazminatını ödemek zorundadır. İşe iade kararı ile birlikte işçinin feshi ortadan kalkacağından, bu 4 aylık süre tazminatına eklenir ve maaşını ve diğer haklarını güncel tutar üzerinden almaya devam etmelidir. Ayrıca işçiye ödenmişse kıdem ve ihbar tazminatı ödenen bu 4 aylık tazminattan mahsup edilir, başka bir deyişle fesih ortadan kalktığı için fesih sonucu ödenen tazminatlar iade edilir.
Yargıtay kararlarına göre boşta geçen 4 aylık süre işçinin kıdeminden sayıldığı için, söz konusu süre geçmişe dönük olarak SGK’ya bildirilmeli ve gerekli SGK prim ödemeleri yapılmalıdır.
İşverenin işe başlatmaması durumunda: İşçiye, boşta geçen süreye yönelik en fazla 4 aylık ücret tutarındaki tazminatı, diğer hakları ve en az 4 en çok 8 aylık ücret tutarında iş güvencesi (işe başlatmama) tazminatını ödemek zorundadır. İşçinin kıdemine bağlı olarak tazminat miktarı 4 ve 8 aylık maaşı olarak mahkemece belirlenmektedir.
İşe iadesi kabul edilmeyen işçinin şartları sağlaması halinde tüm işçilik alacakları da muaccel hale gelir. Böylelikle işçi işe başlatmama, boşta geçen süre tazminatlarının yanında kıdem, ihbar, yıllık izin ücreti, fazla mesai vb. işçilik alacaklarını da işverenden talep edebilecektir.
İş Hukuku alanındaki uyuşmazlıkların çözümü için uzman ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.